Thức ăn được bày trí trên bàn ăn nhiều, món chính trình bày khác với món phụ, gia vị thường được ướp đậm đà, món ăn chế biến theo mùa,… là những đặc trưng nổi bật của văn hóa ẩm thực Hàn Quốc. Cùng khám phá khía cạnh độc đáo này của xứ sở kim chi.
Một số đặc trưng cơ bản về ẩm thực của Hàn Quốc
Ẩm thực Hàn Quốc có sự pha trộn những nét tinh túy của hai nước láng giềng Trung Quốc và Nhật Bản: sự cầu kì trong việc bày biện của Nhật Bản hay việc sử dụng gia vị để tăng phần hấp dẫn cho món ăn từ người Trung Hoa. Đặc trưng nổi bật của ẩm thực Hàn Quốc là mỗi vùng, miền, mỗi mùa xuân, hạ, thu, đông đều có những món ăn riêng, độc đáo. Cách nấu nướng cũng thay đổi theo mùa. Mọi người sẽ ấn tượng bởi số lượng các món ăn cũng như một lượng lớn thực phẩm được phục vụ trong một bữa ăn của người Hàn Quốc, được gọi là hanjonshik. Điểm nhấn chính là số lượng lớn thức ăn được bày trí trên bàn ăn. Dưới đây là một số đặc điểm tiêu biểu của ẩm thực Hàn Quốc.
1. Ẩm thực thay đổi theo mùa, theo địa lý
Đặc biệt từng vùng miền của Hàn Quốc lại có những nét đặc biệt riêng. Đối với người Hàn Quốc, ẩm thực đóng vai trò quan trọng trong nền văn hóa lâu đời và đặc sắc. Bữa sáng thường có sáu món, bữa trưa mười hai món và bữa tối gần hai mươi món. Mỗi món có những nguyên liệu và phương pháp nấu riêng, không trùng lặp nhưng đều tuân theo một số quy tắc nhất định. Đó là:
Các món chính và các món phụ trong bữa ăn phải trình bày riêng biệt, món chính thường là cơm, món cơm được nấu bằng gạo, lúa mạch, kê và được coi là món chính. Còn các món ăn kèm thường được làm bằng các loại nguyên liệu như rau, rong biển, cá và các động vật nhuyễn thể có vỏ, các loại đậu… Qua đó, ta có thể thấy số lượng của các món phụ khá nhiều.…
Banchan – các món ăn phụ của ẩm thực Hàn Quốc khá nhiều.
2. Nhiều công thức nấu ăn và những món ăn khác nhau
Với người Hàn họ ưa thích nhất các món hấp, chiên, om, nướng, đặc biệt không thể thiếu là cơm, canh và các loại salad.
Với khí hậu 4 mùa có sự khác nhau rõ rệt nên từ lâu, người Hàn đã lưu truyền phương pháp bảo quản, đóng gói các loại thực phẩm đa dạng điển hình là việc muối kim chi. Tùy theo từng vùng quê và từng gia đình, những món ăn có thể ăn theo từng mùa như món muối, cá khô, thịt khô cũng được phát triển nhiều.
Có nhiều cách sử dụng gia vị và bày biện thức ăn khác nhau trên bàn ăn. Có thể nói khi nấu ăn càng sử dụng nhiều gia vị đa dạng thì càng thể hiện được tính truyền thống trong phong cách ẩm thực của người Hàn. Các món ăn Hàn Quốc thường được trang trí bằng những nguyên liệu đơn giản như quả hạch, trứng hay nấm.
3. Món ăn ướp gia vị đậm
Người Hàn Quốc yêu thích các món ăn có ướp gia vị đậm đà. Mặt khác, chế độ ăn với món cơm chính có vị thuần khiết và đạm bạc cũng chính là nguyên nhân yêu cầu món phụ phải có vị đậm thì mới có sự phối hợp hài hòa giữa các vị khi thưởng thức các món ăn.
Ngoài ra, các thứ như ớt, tỏi, gừng, hành, mù tạt đều được sử dụng cho từng món ăn. Những loại gia vị này góp phần kích thích sự thèm ăn, đồng thời, lại có vai trò quan trọng trong việc đóng gói và bảo quản thức ăn.
4. Coi trọng muối và các loại tương
Người Hàn rất coi trọng các yếu tố cơ bản làm nên hương vị là muối và các loại tương. Có câu nói rằng “Chỉ cần nếm thử nước tương thôi là bạn có thể biết được khẩu vị của gia đình đó”, do vậy, những loại nước xì dầu, nước tương, tương ớt được xem là đại diện cho toàn bộ phong cách ẩm thực trong một ngôi nhà. Chính vì thế, những bí quyết làm tương truyền thống cũng được lưu truyền đến ngày hôm nay. Đây là những thực phẩm được đóng gói, bảo quản thể hiện được tinh thần tiết kiệm của các bà nội trợ.
5. Hai loại món ăn truyền thống
Các món ăn truyền thống Hàn Quốc được chia làm hai loại chính: Thứ nhất là “eumyangohaeng”, là các món ăn kết hợp hài hòa giữa 5 loại nguyên liệu với 5 màu sắc hoặc 5 loại gia vị khác nhau, dựa trên năm nguyên lý sống cơ bản của người Châu Á. Thứ hai là “yaksikdongwon”, hay có nghĩa là “thực phẩm cũng giống như thuốc quý” là các món ăn tốt cho sức khỏe, chế biến đơn giản và hầu hết đều có sẵn trong thiên nhiên.
Người Hàn Quốc không có thói quen ăn chờ món, tất cả các món ăn phải được chuẩn bị xong xuôi trước bữa ăn và phải được dọn ra cùng một lúc. Sự cầu kì kiểu cách này chịu sự ảnh hưởng lớn của đạo Khổng Tử.
6. Chú trọng gia vị, nguyên liệu
Tùy theo từng địa phương hay theo từng mùa khác nhau mà sẽ có các món ăn được chế biến từ các loại thực phẩm theo mùa. Mỗi khu vực trên nước Hàn sẽ có những đặc sản địa phương của riêng mình. Tuy cũng đều là những món ăn thông dụng như hải sản, kim chi, tokbokki nhưng sẽ được chế biến với các loại nguyên liệu khác nhau, vì vậy chúng mang một hương vị rất khác biệt. Vì thế khi chế biến món ăn, người Hàn rất chú trọng chọn đúng loại gia vị, nguyên liệu để món ăn mang đúng mùi vị mà mình mong muốn.
7. Đề cao lễ nghi trong bữa ăn
Người Hàn Quốc nói riêng và người châu Á nói chung đều rất coi trọng lễ nghi, mỗi bữa ăn không chỉ là dịp cả nhà quây quần bên nhau mà còn là dịp thể hiện sự tôn trọng dành cho các thế hệ thành viên trong gia đình, hay tình cảm bạn bè. Những quy tắc ăn uống của người Hàn Quốc cũng được định hình, tùy vùng miền mà những quy tắc này được thay đổi đôi chút, nhưng đều có cùng nguồn gốc ý nghĩa sâu sắc, tạo nên truyền thống văn hóa của đất nước.
Những quy tắc sắp xếp và tổ chức bữa ăn đầy rắc rối và khá khắt khe. Tuy vậy, do sự ảnh hưởng của đạo Khổng mà các bữa ăn cầu kì và kiểu cách như vậy, từ lễ hội, cưới hỏi,đầy tháng… vẫn được ưu chuộng và ngày càng phát triển.
8. Coi trọng bữa sáng và bữa tối
Câu nói “Ngày ba bữa” của người Hàn Quốc, nghĩa là về nguyên tắc, một ngày sẽ chia làm ba bữa ăn, ngoại trừ tiệc sinh nhật và các bữa tiệc khác. Việc làm bữa tiệc mừng vào buổi sáng bắt nguồn từ phong tục của thói quen ăn uống truyền thống là phải ăn cơm sáng cho chắc bụng. Điều này có liên quan đến cơ cấu kinh tế của xã hội Hàn Quốc truyền thống. Trong xã hội trọng nông, thời gian buổi sáng là thời gian thảnh thơi, đồng thời, sau bữa ăn, khi cân nhắc về việc phân công lao động, vai trò trung tâm của bữa sáng càng được đánh giá cao. Ngoài ra, bữa tối cũng được bày biện và chuẩn bị kỹ hơn so với bữa trưa. Khi làm việc nặng nhọc, thì ngoài ba bữa chính, còn có thêm thời gian nghỉ ngơi nên người ta chia một ngày có năm bữa. Tuy nhiên, so với thói quen sinh hoạt ăn uống thông thường thì cơ bản vẫn là ba bữa chính, trong đó, bữa sáng và bữa tối được chú trọng hơn bữa trưa. Thói quen ăn uống này đang bị ảnh hưởng bởi sự phát triển của lối sống thành thị và xã hội công nghiệp nên đã thay đổi dần theo xu thế coi nhẹ bữa sáng.